e-ISSN 2353-8791 ICV = 49,19

Czasopismo Polskiego Towarzystwa Andrologicznego Journal of Polish Society of Andrology

Tom 7 • Numer 1 • Czerwiec 2020

Znaczenie uszkodzeń chromatyny plemników w przypadkach naturalnej koncepcji z uwzględnieniem zastosowanych testów

Test z błękitem aniliny i błękitem toluidyny Testy z błękitem aniliny (AB, ang. aniline blue) i błękitem toluidyny (TB, ang. toluidine blue) weryfikujące dojrzałość chromatyny plemników przeważnie stosowane są w badaniach naukowych. Nie mają one jednak statusu testów diagnostycznych. Test AB ujawnia plemniki ze zwiększoną zawartością histonów jądrowych (plemniki AB-pozytywne), gdyż barwnik ten wiąże się z rodnikiem aminokwasu lizyny występującej w histonach. Z kolei TB łącząc się z grupami fosforanowymi łańcuchów polinukleotydowych DNA, pozwala na wykazanie plemników z nieprawidłową strukturą/kondensacją chromatyny (plemniki TB-pozytywne). ( Agarwal i wsp., 2016;) (Erenpreiss i Zubkova, 2018;) (Kazerooni i wsp., 2009;) ( Schulte i wsp., 2010;) ( Sharma i wsp., 2020) Kliniczne znaczenie oceny dojrzałości chromatyny plemników z wykorzystaniem AB i TB zweryfikowali. ( Pourmasumi i wsp. 2019) Autorzy ci wykazali, że mężczyźni z normozoospermią rozważani jako potencjalnie płodni mieli istotnie niższy odsetek plemników ABi TB-pozytywnych (odpowiednio średnie: 49,75% oraz 58,95%) w porównaniu do całej analizowanej populacji mężczyzn niepłodnych (odpowiednio średnie: 54,29% oraz 62,52%), do wyselekcjonowanej grupy mężczyzn z niepłodnością idiopatyczną (odpowiednio średnie: 51,35% oraz 60,95%), z oligozoospermią (odpowiednio średnie: 67,76% oraz 69,76%), astenozoospermią (odpowiednio średnie: 58,71% oraz 64,17%) i z oligoastenozoospermią (odpowiednio średnie: 67,49% oraz 71,00%). Podobne wyniki uzyskali również inni autorzy, którzy wykazali, że mężczyźni płodni z normozoospermią mieli istotnie niższy odsetek plemników TB-pozytywnych niż niepłodni (średnie: 24,00% vs. 47,00%) lub niepłodni z astenoteratozoospermią (średnie: 30,88% vs. 61,37%). (Ajina i wsp., 2017;) (Tsarev i wsp., 2009) Ponadto wykazano istotne różnice w odsetkach plemników AB- i TB-pozytywnych między grupą mężczyzn płodnych (odpowiednio średnie: 15,75% i 16,70%), niepłodnych z żylakami powrózka nasiennego (odpowiednio średnie: 40,95% i 60,85%) i niepłodnych bez żylaków powrózka nasiennego (odpowiednio średnie: 40,60% i 33,50%). (Talebi i wsp., 2008) Co więcej, wykazano, że zdrowi ochotnicy z normozoospermią mieli istotnie niższy odsetek plemników nie tylko AB-pozytywnych, ale i TB-pozytywnych (odpowiednio średnie: 24,20% i 29,10% oraz 30,20% i 32,80%) niż mężczyźni niepłodni z urazami rdzenia kręgowego (odpowiednio średnie: 52,45% i 63,54%) oraz mężczyźni z częściową lub całkowitą globozoospermią (odpowiednio średnie: 81,30% i 79,80% oraz 73,10% i 86,30%). Talebi i wsp., 2013, 2018) Analiza krzywej ROC (ang. receiver operating characteristic) i pola powierzchni pod krzywą (AUC, ang. area under curve)1 wykazała satysfakcjonującą wartość predykcyjną testu TB (AUC = 0,750) dla odróżnienia mężczyzn płodnych od niepłodnych. Wartość graniczną stanowiło 42% plemników TB-pozytywnych, co sugerowało, że u mężczyzn z odsetkiem plemników >42%

1 Analiza krzywej ROC i pola powierzchni pod krzywą jest narzędziem statystycznym oceniającym potencjał danego testu dla odróżnienia dwóch badanych populacji w zależności od posiadania danej cechy/wystąpienia zjawiska (np. płodny/niepłodny, ciąża/poronienie)

istniało istotnie wyższe ryzyko niepłodności. Co więcej, kobiety z par, w których mężczyźni mieli >45% plemników TB-pozytywnych, miały 7,2-krotnie mniejsze szanse (OR, ang. odds ratio) na zajście w ciążę w porównaniu z kobietami z par, w których mężczyźni mieli ≤45% plemników TB-pozytywnych. (Tsarev i wsp., 2009) Wykazano również różnice w odsetkach plemników ABi TB-pozytywnych mężczyzn z par, u których zdiagnozowano ≥3 nieuzasadnione nawracające poronienia w odniesieniu do mężczyzn płodnych. (Kazerooni i wsp.,2009;) (Talebi i wsp., 2012) Wykazano, że mężczyźni z tej pierwszej grupy mieli istotnie wyższy odsetek plemników AB-pozytywnych (odpowiednio średnie: 25,90% i 46,84% vs. 13,00% i 28,12%) i TB-pozytywnych (odpowiednio średnie: 63,51% vs. 28,82%).

Test dyspersji chromatyny plemników

Diagnostyczny test dyspersji chromatyny plemników (SCD, ang. sperm chromatin disperssion) (Halosperm G2® test) pozwala na zidentyfikowanie plemników, których chromatyna nie podlega dyspersji po denaturacji (komórki z pofragmentowanym DNA). (Agarwal i wsp.,2016;) (Fernández i wsp., 2018;) (Majzoub i wsp., 2020;) (Schulte i wsp., 2010;) (Sharma i wsp., 2020;) (Simon i wsp., 2017) Badania wielu autorów ujawniają, że mężczyźni płodni mają istotnie niższy odsetek plemników z pofragmentowanym DNA (SDF, ang. sperm DNA fragmentation) (np. średnie: 10,80%, 10,83%, 11,54%, 17,46%) niż mężczyźni niepłodni (np. średnie: 20,40%, 25,70%, 33,00%), niepłodni z astenozoospermią (średnia: 18,76%), astenoteratozoospermią (średnia: 25,23%), oligozoospermią (średnia: 23,31%), oligoastenozoospermią (średnia: 24,54%) i z oligoastenoteratozoospermią (średnie: 24,64 i 47,30%). (Chohan i wsp., 2006;) (Choucair i wsp., 2016;) (Evgeni i wsp., 2015;) (Fernández i wsp., 2005;) (Majzoub i wsp.,2018;) (Wiweko i Utami, 2017;) (Zhang i wsp., 2010) Podobne wyniki uzyskano również w przypadku badań autorskich, w których stwierdzono istotnie niższy odsetek SDF w grupie zdrowych mężczyzn z normozoospermią w porównaniu z mężczyznami niepłodnymi (mediany: 14,00% vs. 23,00%). (Gill i wsp., 2019b) Należy jednak podkreślić, że nie zawsze podwyższonemu odsetkowi plemników z pofragmentowanym DNA towarzyszą zaburzenia podstawowych parametrów nasienia. Stwierdzono bowiem, że pomimo normozoospermii potwierdzonej u mężczyzn niepłodnych odsetek ten był istotnie wyższy (średnia: 27,30%) w porównaniu z mężczyznami płodnymi (średnia: 16,30%). (Fernández i wsp., 2005) Zatem standardowa analiza nasienia nie może być jedynym kryterium definiującym potencjał reprodukcyjny nasienia. Wyższy odsetek SDF, w porównaniu z mężczyznami płodnymi lub zdrowymi ochotnikami z normozoospermią, ujawnia się także w grupie mężczyzn niepłodnych z infekcjami układu moczowo-płciowego spowodowanymi przez Chlamydia trachomatis i Mycoplasma (średnia: 35,22%), (Gallegos i wsp., 2008) z żylakami powrózka nasiennego (średnia: 25,54%), (Cortés-Gutiérrez i wsp., 2016) z częściową lub całkowitą globozoospermią (średnie: 61,70% i 57,80%) (Talebi i wsp., 2018), jak również w przypadku mężczyzn z par, u których stwierdzono idiopatyczne nawracające poronienia (średnia: 19,28%). (Ribas-Maynou i wsp., 2012b) Jednak mimo licznych dowodów naukowych potwierdzających kliniczne znaczenie SDF opublikowane zostały także wyniki badań, które nie wykazały istotnych różnic między grupą mężczyzn płodnych a grupą mężczyzn, których partnerki zaszły w ciążę spontaniczną lub wspomaganą medycznie, ale ciąża nie zakończyła się urodzeniem żywego dziecka. (Evgeni i wsp., 2015) Niektórzy autorzy podjęli próbę określenia wartości predykcyjnej testu SCD. Analizując krzywą ROC, uzyskano dobrą wartość predykcyjną tego testu (AUC = 0,862, 0,871 i 0,899) dla odróżnienia mężczyzn płodnych od niepłodnych. Wartość graniczna odsetka plemników z pofragmentowanym DNA, powyżej której istniało wysokie ryzyko niepłodności, dla poszczególnych AUC wynosiła odpowiednio: 26,10% 24,74% i 22,50%. (Javed i wsp., 2019;) (Ribas-Maynou i wsp., 2012b;) (Wiweko i Utami,2017) Ponadto wykazano dobrą wartość predykcyjną (AUC = 0,814) testu dyspersji chromatyny odróżniającą mężczyzn płodnych od tych z par, u których stwierdzono idiopatyczne nawracające poronienia. W badaniach tych wartością graniczną, powyżej której istotnie rosło ryzyko utraty ciąży, było 18,50% SDF.(Ribas-Maynou i wsp.,2012b) Z kolei badania autorskie ujawniły satysfakcjonującą wartość testu SCD, gdy analizowano fragmentację plemnikowego DNA zdrowych ochotników z normozoospermią i mężczyzn z nieprawidłowymi podstawowymi parametrami seminologicznymi (AUC = 0,753) lub też gdy porównywano mężczyzn z normozoospermią i mężczyzn niepłodnych (AUC = 0,785). (Gill i wsp., 2019a, 2019b) Co ciekawe, w badaniach tych wykazano, że wartością graniczną odróżniającą obie populacje mężczyzn było odpowiednio 18% i 20% SDF, podobnie jak w przypadkach wspomnianych wcześniej poronień. (Ribas-Maynou i wsp., 2012b) Ponadto ryzyko wystąpienia nieprawidłowych parametrów semiologicznych w grupie mężczyzn z >18% SDF było ponad 5-krotnie wyższe (OR: 5,394) niż w grupie mężczyzn z ≤18% SDF. (Gill i wsp., 2019a) Co więcej, w grupie mężczyzn niepłodnych ryzyko wystąpienia >20% SDF było ponad 6,5-krotnie wyższe (OR: 6,5909) niż w grupie zdrowych ochotników z normozoospermią. (Gill i wsp., 2019b) Biorąc pod uwagę opisane wyniki badań, w których wykorzystuje się test dyspersji chromatyny plemników, szansa na ciążę uzyskaną drogą naturalną może zmniejszać się już w przypadku wartości SDF >18%, która jest wartością niższą od wartości 30% uznanej przez producenta testu SCD jako wartość graniczna, powyżej której zmniejsza się potencjał płodności mężczyzny. Wydaje się zatem, że badani z SDF >18%, a w szczególności >20%, mogą wymagać interwencji terapeutycznej w celu osiągnięcia sukcesu rozrodczego. Zatem wynik SDF już w przedziale 18–30% może mieć znaczenie kliniczne dla osiągnięcia sukcesu reprodukcyjnego.

Test z wykorzystaniem fluorochromu chromomycyny A3

Fluorochorm chromomycyny A3 (CMA3, ang. chromomycin A3) wykazuje powinowactwo do tych obszarów nici DNA, które bogate są w sekwencje guanina-cytozyna (G-C), z którymi wiążą się protaminy. Tym samym test ten pozwala na weryfikację plemników z obniżoną protaminacją chromatyny (komórki CMA3-pozytywne). (Agarwal i wsp., 2016;) (Erenpreiss i Zubkova, 2018;) (Kazerooni i wsp., 2009;) (Schulte i wsp., 2010;) (Sharma i wsp., 2020) Wykazano, że mężczyźni płodni lub zdrowi ochotnicy z normozoospermią mają istotnie niższy odsetek gamet CMA3-pozytywnych (np. średnie: 13,00%, 14,35%, 21,10%, 24,43%, mediana: 25,00%) niż mężczyźni niepłodni (np. średnie: 47,82, 55,80%), niepłodni z oligozoospermią (średnia: 33,00%), astenozoospermią (średnia: 45,00%), oligoastenozoospermią (średnia: 62,00%), oligoastenoteratozoospermią (mediana: 41,00%), częściową (średnie: 49,70 i 60,10%) lub całkowitą globozoospermią (średnia: 68,60%), żylakami powrózka nasiennego (średnia: 57,15%) i z urazami rdzenia kręgowego (średnia: 49,95%). (Darmishonnejad i wsp., 2020;) (Hosseinifar i wsp., 2015; (Kazerooni i wsp., 2009;) (Nasr-Esfahani i wsp., 2009;) (Nili i wsp., 2009; (Talebi i wsp., 2008, 2012, 2013, 2016, 2018;) (Zandemami i wsp., 2012) Co więcej, wykazano, że nieprawidłowa protaminacja chromatyny plemników może być przyczyną poronień. U mężczyzn z par, u których stwierdzono nawracające poronienia, ujawniono istotnie wyższy odsetek plemników CMA3- pozytywnych (średnie: 25,90% i 42,35%) niż u mężczyzn płodnych. (Kazerooni i wsp., 2009;) (Talebi i wsp., 2016) Warto również zaznaczyć, że test CMA3 uzyskał dobrą wartość prognostyczną (AUC = 0,855) dla dyskryminacji grupy mężczyzn płodnych i niepłodnych. W badaniach tych wartość graniczną stanowiło 61,00% plemników CMA3-pozytywnych. (Nasr-Esfahani i wsp., 2009)

Test kometowy

Test kometowy (ang. comet assay) umożliwia bezpośrednią ocenę nacięć DNA podczas jego elektroforezy w żelu agarozowym. W analizie tej chromatynę plemników poddaje się działaniu soli o dużym stężeniu (w celu usunięcia białek związanych z DNA) oraz działaniu ditiotreitolu (DTT, ang. dithiothreitol) (redukcja mostków S–S). Wyróżnia się dwa warianty testu, pierwszy przeprowadzany jest w warunkach wysokiego pH (alkaliczny test kometowy, denaturacja przy pH >13), drugi przy pH neutralnym (obojętny/neutralny test kometowy, brak denaturacji). Alkaliczny test kometowy umożliwia zarówno weryfikację jednoniciowych pęknięć nici DNA (ssSDF, ang. single stranded DNA fragmentation), jak i podwójnych (dsSDF, ang. double stranded DNA fragmentation), natomiast neutralny jedynie dsSDF. Jednakże nie jest to metoda mająca status testu diagnostycznego. (Agarwal i wsp., 2016;) (Cortés-Gutiérrez i wsp., 2018;) (Majzoub i wsp., 2020;) ( Schulte i wsp., 2010;) (Sharma i wsp.,2020;) (Simon i wsp., 2017;) (Sheikh i wsp., 2008) Stosując alkaliczną odmianę testu kometowego, wykazano, że mężczyźni płodni mieli istotnie niższy stopień uszkodzeń DNA2 (średnie: 21,10% i 30,40%) niż mężczyźni niepłodni (średnia: 68,22%), niepłodni z astenozoospermią (średnia: 45,00%), oligozoospermią (średnia: 33,00%), astenoteratozoospermią bez i z żylakami powrózka nasiennego (odpowiednio średnie: 60,52% i 78,98%), oligoastenozoospermią (średnia: 62,00%), oligoastenoteratozoospermią (średnia: 60,81%) oraz z translokacjami chromosomowymi (średnia: 73,24%). Stosując również neutralny test kometowy, uzyskano podobne różnice. (Nili i wsp., 2009;) (Ribas-Maynou i wsp., 2012a) Ponadto badania(Enciso i wsp., 2009), w których osobno analizowano dsSDF i ssSDF (alkaliczny test kometowy), wykazały, że mężczyźni płodni mieli istotnie niższy odsetek plemników z dsSDF niż mężczyźni niepłodni (średnie: 6,60% vs. 33,60%), jednak nie różnili się odsetkiem plemników z ssSDF. Stąd też autorzy badań sugerują, że dsSDF mogą mieć większe znaczenie w etiopatogenezie męskiej niepłodności niż ssSDF. Ponadto podkreślają oni, że podwójne nacięcia nici DNA, w przeciwieństwie do pojedynczych nacięć, rzadziej podlegają efektywnej naprawie przez oocyt. Jednak nie zawsze wyniki testu kometowego korespondują ze statusem płodności mężczyzny. Nie stwierdzono bowiem różnic między grupą płodnych mężczyzn i grupą mężczyzn z niepłodnością idiopatyczną, gdy zastosowano alkaliczny test kometowy (Verit i wsp., 2006). Jednak ujawniono związek między wynikami testu kometowego a nawracającymi poronieniami (Ribas-Maynou i wsp., 2012b). Wykazano, że mężczyźni płodni mieli istotnie niższy odsetek plemników z pofragmentowanym DNA od mężczyzn z par, u których potwierdzono idiopatyczne nawracające poronienie niezależnie od zastosowanego wariantu metody. Istniała jednak duża różnica w średnich odsetkach plemników z uszkodzonym DNA w zależności od wariantu metody. W przypadku zastosowania neutralnego testu kometowego stwierdzono wyższe odsetki plemników z uszkodzonym DNA zarówno w grupie mężczyzn płodnych, jak i mężczyzn z par z historią poronień (średnie: 44,00% vs. 84,64%) w porównaniu z wynikami uzyskanymi z wykorzystaniem alkalicznego testu kometowego (średnie: 23,53% vs. 33,61%). Ponadto wartość predykcyjna testu kometowego zależała od wariantu tego testu. W przypadku alkalicznego wariantu osiągnięto dobrą (AUC = 0,899) i bardzo dobrą (AUC = 0,977) wartość prognostyczną dla odróżnienia mężczyzn płodnych od niepłodnych Javed i wsp., 2019;(Ribas-Maynou i wsp.,2012b). Wartość graniczną stanowiło 45,65% lub 48,47%. plemników z fragmentacją DNA Jednakże nie potwierdzono istotnej wartości prognostycznej tego testu dla

2 Odsetek plemników z uszkodzonym DNA zawierał zarówno odsetek komórek z pojedynczymi, jak i podwójnymi nacięciami DNA.

odróżnienia mężczyzn z par, u których wystąpiły nawracające poronienia od mężczyzn płodnych. Natomiast stosując neutralny test kometowy, wykazano dobrą wartość prognostyczną testu (AUC = 0,858) dla odróżnienia tych grup mężczyzn. Wartością graniczną było 77,50% plemników z pofragmentowanym DNA. Jednakże w badaniach tych nie wykazano wartości prognostycznej tego wariantu metody dla osiągniecia ciąży (Ribas-Maynou i wsp.,2012b).

Testy z wykorzystaniem oranżu akrydyny

Do oceny integralności DNA wykorzystuje się również metachromatyczny fluorochrom oranżu akrydyny (OA, ang. acridine orange), który po uprzedniej denaturacji chromatyny za pomocą niskiego pH wiąże się z jądrowym DNA plemników. Gamety zawierające pojedynczą nić DNA emitują czerwoną fluorescencję w obrębie główki (komórki OA-pozytywne czerwone), z kolei te z podwójną nicią DNA zieloną (komórki OA-pozytywne zielone, prawidłowe). Jednakże ocena odsetka plemników barwionych OA w mikroskopie fluorescencyjnym nie ma statusu testu diagnostycznego . (Agarwal i wsp., 2016;) (Kazerooni i wsp., 2009;) (Majzoub i wsp., 2020;) (Schulte i wsp., 2010;) (Sharma i wsp., 2020) Natomiast weryfikacja przeprowadzona w cytometrze przepływowym – test SCSA (ang. sperm chromatin structure assay) – jest wystandaryzowaną metodą diagnostyczną, w której ustala się indeks fragmentacji DNA (DFI, ang. DNA fragmentation index) oraz odsetek niedojrzałych plemników z dużą zawartością histonów, które silnie wiążą OA (HDS, ang. high DNA stainability). (Agarwal i wsp., 2016;) (Evenson, 2018) (Majzoub i wsp., 2020;) (Schulte i wsp., 2010;) (Sharma i wsp., 2020) Badania z wykorzystaniem OA i mikroskopii fluorescencyjnej wykazały, że mężczyźni płodni i zdrowi ochotnicy z normozoospermią mają istotnie niższy odsetek plemników OA-pozytywnych (czerwonych) (np. średnie: 11,50%, 17,12%, 17,30%) niż mężczyźni niepłodni (średnie: 31,06 i 33,50%), z żylakami powrózka nasiennego (średnia: 60,55%), z urazami rdzenia kręgowego (średnia: 62,66%), z częściową (średnia: 33,20%) lub całkowitą globozoospermią (średnia: 30,10%). (Ajina i wsp., 2017;) (Talebi i wsp., 2008, 2013, 2018) Jednakże część autorów nie wykazała różnic, w odsetku plemników OA-pozytywnych czerwonych, między grupą mężczyzn płodnych i niepłodnych (Chohan i wsp., 2006), jak również między grupą mężczyzn z par, u których stwierdzono nawracające poronienia (Kazerooni i wsp., 2009). Podobnie w przypadku testu SCSAwykazano, że mężczyźni płodni mają istotnie niższy DFI (np. średnie: 8,90, 11,10%, 11,80%, mediana: 25,65%) niż mężczyźni niepłodni (np. średnie: 20,30%, 22,00%, 23,10%), z niepłodnością idiopatyczną (mediana: 34,28%) lub częściową globozoospermią (średnia: 33,83%) (Chohan i wsp., 2006;) (Hosseinifar i wsp., 2015;) (Saleh i wsp., 2003;) ( Venkatesh i wsp.,2011;) ( Zini i wsp., 2001, 2002) . Jednak wyniki badań autorów nie zawsze są zgodne. Stwierdza się także brak różnic między grupą mężczyzn płodnych i niepłodnych, ale z normozoospermią (Zini i wsp., 2002). Wykazuje się również, że mężczyźni płodni oraz niepłodni z normozoospermią mają istotnie niższy odsetek HSD niż mężczyźni niepłodni z nieprawidłowymi standardowymi parametrami seminologicznymi (odpowiednio mediany: 8,00% i 9,00% vs. 11,00%) (Saleh i wsp., 2003). Podobnie jak w przypadku opisywanych już wcześniej metod, dokonano analizy krzywej ROC w celu określenia wartości predykcyjnej testu SCSA. Analiza ta wykazała, że test ten ma nie tylko satysfakcjonującą (AUC = 0,790), ale również bardzo dobrą (AUC = 0,919) wartość predykcyjną dla odróżnienia mężczyzn płodnych od niepłodnych. Wartość graniczna DFI dla poszczególnych AUC, powyżej której istnieje ryzyko niepłodności, wynosiła odpowiednio 20,08% i 30,28% (Javed i wsp., 2019;)(Venkatesh i wsp., 2011). Dane te zgodne są z wynikami innych autorów, którzy wskazują, że DFI ≤20% wiąże się z wysoką szansą na uzyskanie ciąży spontanicznej oraz po zastosowaniu inseminacji domacicznej, natomiast przy >20–30% szansa ta zdecydowanie się zmniejsza. Z kolei w przypadku DFI >30% sugeruje się wykorzystanie procedury zapłodnienia pozaustrojowego. Nie można pominąć faktu, że DFI >40% istotnie zwiększa ryzyko na wystąpienia poronień (Cho i wsp., 2017;) (Evenson, 2017).

Test TUNEL

Metoda TUNEL (ang. terminal deoxynucleotidyl transferase-mediated dUTP nick end-labeling) jest metodą bezpośrednio weryfikującą nacięcia DNA. Dzięki egzogennej terminalnej transferazie deoksynukleotydów (TdT, ang. terminal deoxynucleotidyl transferase) do wolnych końców 3’-OH pojedynczych i podwójnych nacięć nici DNA przyłączane są deoksynukletydy (dNTP, ang. deoksynucletides). Nacięcia DNA znakowane są fluoresceiną. Weryfikacja odsetka plemników z pofragmentowanym DNA (komórki TUNEL-pozytywne emitujące zieloną fluorescencję) przeprowadzana jest przeważnie w cytometrze przepływowym, ale można jej dokonać również przy pomocy mikroskopii fluorescencyjnej. Niezależnie od wykorzystanej aparatury badawczej metoda TUNEL nie ma statusu testu diagnostycznego. (Agarwal i wsp., 2016;) (Muratori i Baldi, 2018;) (Schulte i wsp., 2010;) (Simon i wsp., 2017) Jak wykazało wielu autorów, odsetek plemników TUNEL-pozytywnych u mężczyzn płodnych lub zdrowych ochotników z normozoospermią (np. średnie: 5,90%, 7,75%, 9,03%) jest istotnie niższy niż u mężczyzn niepłodnych (np. średnie: 18,84%, 32,91%, 40,90%), z urazami rdzenia kręgowego (średnia: 32,91%) oraz z częściową lub całkowitą globozoospermią (odpowiednio średnie: 12,30% i 18,30%). (Chohan i wsp., 2006;) (Darmishonnejad i wsp., 2020;) ( Sergerie i wsp., 2005;) (Talebi i wsp., 2013, 2018;) (Talebi i wsp., 2013, 2018;) (Zhang i wsp., 2010) Ponadto ustalono, że mężczyźni z par, u których stwierdzono nawracające poronienia, mieli istotnie wyższy odsetek plemników TUNEL-pozytywnych niż mężczyźni płodni (średnie: 30,05% vs. 9,03%) (Talebi i wsp.,2016). Test TUNEL wydaje się również użytecznym narzędziem umożliwiającym odróżnienie mężczyzn płodnych od niepłodnych. Wykazano bowiem, że ma on dobrą (AUC = 0,820) lub bardzo dobrą (AUC = 0,901, 0,930) wartość predykcyjną. Stwierdzana wartość graniczna odsetka plemników TUNEL-pozytywnych, dla poszczególnych AUC wynosiła odpowiednio 19,25%, 22,08% i 20,00% (Javed i wsp., 2019;) (Sergerie i wsp., 2005;) (Sharma i wsp., 2010).

Podsumowanie

Wyniki opisanych badań naukowych wyraźnie wskazują, że uszkodzenia chromatyny plemników są jednym z kluczowym czynników determinujących męską płodność, który może wpływać na sukces reprodukcyjny. Nieprawidłowości te mogą całkowicie uniemożliwiać zapłodnienie bądź też mogą być tolerowane na wczesnych etapach rozwoju prenatalnego, zwiększając jednak ryzyko utraty ciąży. Można zatem uznać, że ocena chromatyny plemników dostarcza cennych informacji o ich kompetencji do zapłodnienia, prawidłowego rozwoju zarodka i przebiegu ciąży. Analizy te powinny być rozważane wspólnie z wynikami standardowej oceny seminologicznej.

Finansowanie

Badania statutowe Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie nr: WNoZ-322-01/S/19/2020

Piśmiennictwo

Adewoyin M., Ibrahim M., Roszaman R., Md Isa M.L., Alewi N.A.M., Rafa A.A. i wsp.: Male Infertility: The Effect of Natural Antioxidants and Phytocompounds on Seminal Oxidative Stress. Diseases. 2017, 5 (1), 9. DOI: 10.3390/diseases5010009. PMID: 28933362.
Agarwal A., Majzoub A., Esteves S.C., Ko E., Ramasamy R., Zini A.: Clinical utility of sperm DNA fragmentation testing: practice recommendations based on clinical scenarios. Transl Androl Urol. 2016, 5 (6), 935–950. DOI: 10.21037/tau.2016.10.03. PMID: 28078226.
Agarwal A., Mulgund A., Hamada A., Chyatte M.R.: A unique view on male infertility around the globe. Reprod Biol Endocrinol. 2015, 13, 37. DOI: 10.1186/s12958-015-0032-1. PMID: 25928197.
Agarwal A., Parekh N., Panner Selvam M.K., Henkel R., Shah R., Homa S.T. i wsp.: Male Oxidative Stress Infertility (MOSI): Proposed Terminology and Clinical Practice Guidelines for Management of Idiopathic Male Infertility. World J Mens Health. 2019, 37 (3), 296–312. DOI: 10.5534/wjmh.190055 PMID: 31081299.
Agarwal A., Sengupta P.: Oxidative Stress and Its Association with Male Infertility. W: Male Infertility. Red. Parekattil S., Esteves S., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2020, 57–68. DOI: 10.1007/978-3-030-32300-4_6. Aitken R.J.: Impact of oxidative stress on male and female germ cells: implications for fertility. Reproduction. 2020, 159 (4), 189–201. DOI: 10.1530/ REP-19-0452. PMID: 31846434.
Aitken R.J., Baker M.A.: Causes and consequences of apoptosis in spermatozoa; contributions to infertility and impacts on development. Int J Dev Biol. 2013, 57 (2-4), 265–272. DOI: 10.1387/ijdb.130146ja. PMID: 23784837.
Aitken R.J., Baker M.A., Nixon B.: Are sperm capacitation and apoptosis the opposite ends of a continuum driven by oxidative stress?. Asian J Androl. 2015, 17 (4), 633–639. DOI: 10.4103/1008-682X.153850. PMID: 25999358.
Aitken R.J., Drevet J.R.:The Importance of Oxidative Stress in Determining the Functionality of Mammalian Spermatozoa: A Two-Edged Sword. Antioxidants (Basel). 2020, 9 (2), 111. DOI: 10.3390/antiox9020111. PMID: 32012712.
Ajina T., Ammar O., Haouas Z., Sallem A., Ezzi L., Grissa I. i wsp.: Assessment of human sperm DNA integrity using two cytochemical tests: Acridine orange test and toluidine blue assay. Andrologia. 2017, 49 (10). DOI: 10.1111/ and.12765. PMID: 28224638.
Ammar O., Mehdi M., Tekeya O., Neffati F., Haouas Z.: Novel association between apoptotic sperm biomarkers with seminal biochemical parameters and acetylcholinesterase activity in patients with teratozoospermia. J Assist Reprod Genet. 2019, 36 (11), 2367–2378. DOI: 10.1111/and.12765:10.1007/ s10815-019-01579-7. PMID: 31512048.
Bianchi P.G., Manicardi G.C., Bizzaro D., Bianchi U., Sakkas D.: Effect of deoxyribonucleic acid protamination on fluorochrome staining and in situ nick-translation of murine and human mature spermatozoa. Biol Reprod. 1993, 49 (5), 1083–1088. DOI: 10.1111/and.12765: 10.1095/biolreprod49.5.1083. PMID: 8286574.
Björndahl L., Kvist U.: Structure of Chromatin in Spermatozoa. W: Genetic Damage in Human Spermatozoa. Advances in Experimental Medicine and Biology. Red. Baldi E., Muratori M. Springer, New York, USA, 2014, 1–11. DOI: 10.1111/and.12765: 10.1007/978-1-4614-7783-9_1. Bui A.D., Sharma R., Henkel R., Agarwal A.: Reactive oxygen species impact on sperm DNA and its role in male infertility. Andrologia. 2018, 50 (8), e13012. DOI: 10.1111/and.12765:10.1111/and.13012. PMID: 29644708.
Chanduszko-Salska J.: Znaczenie pomocy psychologicznej i psychoterapii we wspomaganiu leczenia niepłodności partnerskiej. Post Androl. 2016, 3 (1), 22–32. Cho C-L., Agarwal A.: Role of sperm DNA fragmentation in male factor infertility: A systematic review. Arab. J. Urol. 2018, 16 (1), 21–34. DOI: 10.1111/ and.12765:10.1016/j.aju.2017.11.002. PMID: 29713533.
Cho C.L., Agarwal A., Majzoub A., Esteves S.C.: A single cut-off value of sperm DNA fragmentation testing does not fit all. Transl Androl Urol. 2017 (4), 501–503. DOI: 10.21037/tau.2017.08.12. PMID: 29082949.
Chohan K.R., Griffin J.T., Lafromboise M., De Jonge C.J., Carrell D.T.: Comparison of chromatin assays for DNA fragmentation evaluation in human sperm. J Androl. 2006, 27 (1), 53–59. DOI: 10.2164/jandrol.05068. PMID: 16400078.
Choucair F.B., Rachkidia E.G., Raada G.C., Salibaa E.M., Zeidanb N.S., Jounblata R.A. i wsp.: High level of DNA fragmentation in sperm of Lebanese infertile men using Sperm Chromatin Dispersion test. Middle East Fertil Society Journal. 2016, 21, 269–276. DOI: 10.1016/j.mefs.2016.06.005. Cortés-Gutiérrez E.I., Dávila-Rodríguez M.I., Fernández J.L., López-Fernández C., Aragón-Tovar A.R., Urbina-Bernal L.C. i wsp.: DNA damage in spermatozoa from infertile men with varicocele evaluated by sperm chromatin dispersion and DBD-FISH. Arch Gynecol Obstet. 2016, 293 (1), 189–196. DOI: 10.1007/s00404-015-3822-y. PMID: 26223186.
Cortés-Gutiérrez E.I., Dávila-Rodríguez M.I., López-Fernández C.: The Comet Assay. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 119–135. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_7. Darmishonnejad Z., Zarei-Kheirabadi F., Tavalaee M., Zarei-Kheirabadi M., Zohrabi D., Nasr-Esfahani M.H.: Relationship between sperm telomere length and sperm quality in infertile men. Andrologia. 2020, 52 (5), e13546. DOI: 10.1111/and.13546. PMID: 32189393.
Elbardisi H., Finelli R., Agarwal A., Majzoub A., Henkel R., Arafa M.: Predictive value of oxidative stress testing in semen for sperm DNA fragmentation assessed by sperm chromatin dispersion test. Andrology. 2020, 8 (3), 610– 617. DOI: 10.1111/andr.12743. PMID: 31828966.
Enciso M., Sarasa J., Agarwal A., Fernández J.L., Gosálvez J.: A two-tailed Comet assay for assessing DNA damage in spermatozoa. Reprod Biomed Online. 2009, 18 (5), 609–616. DOI: 10.1016/s1472-6483 (10)60003-x. PMID: 19549437.
Erenpreiss J., Zubkova K.: Cytochemical Tests of Sperm Chromatin Maturity W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 153–162. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_9. Evenson D.P.: Evaluation of sperm chromatin structure and DNA strand breaks is an important part of clinical male fertility assessment. Transl Androl Urol. 2017 (4), 495–S500. DOI: 10.21037/tau.2017.07.20. PMID: 29082168. PMCID: PMC5643675.
Evenson D.P.: Flow cytometric analysis of male germ cell quality. Methods Cell Biol. 1990, 33, 401–410. DOI: 10.1016/s0091-679x(08)60543-9. PMID: 1707492.
Evenson D.P.: Sperm Chromatin Structure Assay (SCSA®): Evolution from Origin to Clinical Utility. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 65–90. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_4. Evgeni E., Lymberopoulos G., Gazouli M., Asimakopoulos B.: Conventional semen parameters and DNA fragmentation in relation to fertility status in a Greek population. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2015, 188, 17–23. DOI: 10.1016/j.ejogrb.2015.02.026. PMID: 25770843.
Fernández J.L., Johnston S., Gosálvez J.: Sperm Chromatin Dispersion (SCD) Assay. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 137–152. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_8. Fernández J.L., Muriel L., Goyanes V., Segrelles E., Gosálvez J., Enciso M. i wsp.: Simple determination of human sperm DNA fragmentation with an improved sperm chromatin dispersion test. Fertil Steril. 2005, 84 (4), 833–842. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2004.11.089. PMID: 16213830.
Gallegos G., Ramos B., Santiso R., Goyanes V., Gosálvez J., Fernández J.L.: Sperm DNA fragmentation in infertile men with genitourinary infection by Chlamydia trachomatis and Mycoplasma. Fertil Steril. 2008, 90 (2), 328– 334. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2007.06.035. PMID: 17953955.
Gill K., Jakubik J., Rosiak-Gill A., Kups M., Lukaszuk M., Kurpisz M. i wsp.: Utility and Predictive Value of Human Standard Semen Parameters and Sperm DNA Dispersion for Fertility Potential. Int J Environ Res Public Health. 2019a, 16 (11), 2004. DOI: 10.3390/ijerph16112004. PMID: 31195656.
Gill K., Rosiak-Gill A., Jakubik J., Patorski L., Lukaszuk M., Piasecka M.: The higher risk for sperm DNA damage in infertile men. Ginekol Pol. 2019b, 90 (12), 684–691. DOI: 10.5603/GP.2019.0117. PMID: 31909460.
Gorczyca W., Traganos F., Jesionowska H., Darzynkiewicz Z.: Presence of DNA strand breaks and increased sensitivity of DNA in situ to denaturation in abnormal human sperm cells: analogy to apoptosis of somatic cells. Exp Cell Res. 1993, 207 (1), 202–205. DOI: 10.1006/excr.1993.1182. PMID: 8391465.
Grunewald S., Paasch U., Said T.M., Sharma R.K., Glander H.J., Agarwal A.: Caspase activation in human spermatozoa in response to physiological and pathological stimuli. Fertil Steril. 2005, 83 (1), 1106–1112. DOI: 10.1016/j. fertnstert.2004.12.011. PMID: 15831282.
Hao S.L., Ni F.D., Yang W.X.: The dynamics and regulation of chromatin remodeling during spermiogenesis. Gene, 2019, 706, 201–210. DOI: 10.1016/j. gene.2019.05.027. PMID: 31085275.
Henkel R., Leisegang K.: Origins of Sperm DNA Damage. W: Male Infertility. Red. Parekattil S., Esteves S., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2020, 361–376. DOI: 10.1007/978-3-030-32300-4_29 Henkel R., Solomon M.: Oxidative Stress. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 179–195. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_11. Hosseinifar H., Yazdanikhah S., Modarresi T., Totonchi M., Sadighi Gilani M.A., Sabbaghian M.: Correlation between sperm DNA fragmentation index and CMA3 positive spermatozoa in globozoospermic patients. Andrology. 2015, 3 (3), 526–531. DOI: 10.1111/andr.12030. PMID: 25865619.
Idelchik M.D., Begley U., Begley T.J., Melendez J.A.: Mitochondrial ROS control of cancer. Semin Cancer Biol. 2017, 47, 57–66. DOI: 10.1016/j.semcancer.2017.04.005. PMID: 28445781.
Inhorn M.C., Patrizio P.: Infertility around the globe: new thinking on gender, reproductive technologies and global movements in the 21st century. Hum Reprod Update. 2015, 21 (4), 411–426. DOI: 10.1093/humupd/dmv016. PMID: 25801630.
Jakubik-Uljasz J., Gill K., Rosiak-Gill A., Piasecka M.: Relationship between sperm morphology and sperm DNA dispersion. Transl Androl Urol. 2020, 9 (2), 405–415. DOI: 10.21037/tau.2020.01.31. PMID: 32420146.
Javed A., Talkad M.S., Ramaiah M.K.: Evaluation of sperm DNA fragmentation using multiple methods: a comparison of their predictive power for male infertility. Clin Exp Reprod Med. 2019, 46 (1), 14–21. DOI: 10.5653/ cerm.2019.46.1.14. PMID: 30827073.
Kazerooni T., Asadi N., Jadid L., Kazerooni M., Ghanadi A., Ghaffarpasand F. i wsp.: Evaluation of sperm’s chromatin quality with acridine orange test, chromomycin A3 and aniline blue staining in couples with unexplained recurrent abortion. J Assist Reprod Genet. 2009, 26 (11-12), 591–596. DOI: 10.1007/s10815-009-9361-3. PMID: 19894107.
Lopes S., Sun J.G., Jurisicova A., Meriano J., Casper R.F.: Sperm deoxyribonucleic acid fragmentation is increased in poor-quality semen samples and correlates with failed fertilization in intracytoplasmic sperm injection. Fertil Steril. 1998, 69 (3), 528–532. DOI: 10.1016/s0015-0282(97)00536- 0. PMID: 9531891.
Machen G.L., Sandlow J.I.: Causes of Male Infertility. W: Male Infertility. Red. Parekattil S., Esteves S., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2020. 3–14. DOI: 10.1007/978-3-030-32300-4_1. Majzoub A., Agarwal A., Cho C-L., Esteves S.C.: Best Practice Guidelines for Sperm DNA Fragmentation Testing. W: Male Infertility. Red. Parekattil S., Esteves S., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2020, 793–804. DOI: 10.1007/978-3-030-32300-4_63. Majzoub A., Arafa M., Mahdi M., Agarwal A., Al Said S., Al-Emadi I. i wsp.: Oxidation-reduction potential and sperm DNA fragmentation, and their associations with sperm morphological anomalies amongst fertile and infertile men. Arab J Urol. 2018, 16 (1), 87–95. doi:10.1016/j.aju.2017.11.014. PMID: 29713539.
Manicardi G.C., Bianchi P.G., Pantano S., Azzoni P., Bizzaro D., Bianchi U. i wsp.: Presence of endogenous nicks in DNA of ejaculated human spermatozoa and its relationship to chromomycin A3 accessibility. Biol Reprod. 1995, 52 (4), 864–867. DOI: 10.1095/biolreprod52.4.864. PMID: 7540051.
McPherson S.M., Longo F.J.: Localization of DNAse I-hypersensitive regions during rat spermatogenesis: stage dependent patterns and unique sensitivity of elongating spermatids. Mol Reprod Dev. 1992, 31, 268–79. DOI: 10.1002/mrd.1080310408. PMID: 1315143.
Muratori M., Baldi E.: TUNEL Assay. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 91–102. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_5. Muratori M., Marchiani S., Maggi M., Forti G., Baldi E.: Origin and biological significance of DNA fragmentation in human spermatozoa. Front Biosci. 2006, 11, 1491–1499. DOI: 10.2741/1898. PMID: 16368531.
Muratori M., Marchiani S., Tamburrino L., Baldi E.: Sperm DNA Fragmentation: Mechanisms of Origin. W: Genetic Damage in Human Spermatozoa, Advances in Experimental Medicine and Biology. Red. Baldi E., Muratori M. Springer Cham, Switzerland, 2019, 75–86. DOI: 10.1007/978-3-030-21664-1_5. Murshidi M.M., Choy J.T., Eisenberg M.L.: Male Infertility and Somatic Health. Urol Clin North Am. 2020, 47 (2), 211–217. DOI: 10.1016/j.ucl.2019.12.008. PMID: 32272993.
Nasr-Esfahani M.H., Aboutorabi R., Razavi S.: Credibility of Chromomycin A3 Staining in Prediction of Fertility. Intern J of Fertile and Steril. 2009, 3 (1), 5–10. Nili H.A., Mozdarani H., Aleyasin A.: Correlation of sperm DNA damage with protamine deficiency in Iranian subfertile men. Reprod Biomed Online. 2009, 18 (4), 479–485. DOI: 10.1016/s1472-6483(10)60123-x. PMID: 19400988.
Pan M.M., Hockenberry M.S., Kirby E.W., Lipshultz L.I.: Male Infertility Diagnosis and Treatment in the Era of In Vitro Fertilization and Intracytoplasmic Sperm Injection. Med Clin North Am. 2018, 102 (2), 337–47. DOI: 10.1016/j.mcna.2017.10.008. PMID: 29406062.
Panner Selvam M.K., Ambar R.F., Agarwal A., Henkel R.: Etiologies of sperm DNA damage and its impact on male infertility. Andrologia. 2020, e13706. DOI: 10.1111/and.13706. PMID: 32559347.
Patankar A., Parte P.: Sperm Chromatin Compaction and Male Infertility. W: Male Infertility: Understanding, Causes and Treatment. Red. Singh R., Singh K. Springer, Singapore, 2017, 295–315. DOI: 10.1007/978-981-10-4017-7_17. Pourmasumi S., Khoradmehr A., Rahiminia T., Sabeti P., Talebi A.R., Ghasemzadeh J.: Evaluation of Sperm Chromatin Integrity Using Aniline Blue and Toluidine Blue Staining in Infertile and Normozoospermic Men. J Reprod Infertil. 2019, 20 (2), 95–101. PMID: 31058054.
Ribas-Maynou J., Benet J.: Single and Double Strand Sperm DNA Damage: Different Reproductive Effects on Male Fertility. Genes (Basel). 2019, 10 (2), 105. DOI: 10.3390/genes10020105. PMID: 30708937.
Ribas-Maynou J., García-Peiró A., Abad C., Amengual M.J., Navarro J., Benet J.: Alkaline and neutral Comet assay profiles of sperm DNA damage in clinical groups. Hum Reprod. 2012a, 27 (3), 652–658. DOI: 10.1093/humrep/ der461. PMID: 22252081.
Ribas-Maynou J., García-Peiró A., Fernandez-Encinas A., Amengual M.J., Prada E., Cortés P. i wsp.: Double stranded sperm DNA breaks, measured by Comet assay, are associated with unexplained recurrent miscarriage in couples without a female factor. PLoS One. 2012b, 7 (9), e44679. DOI: 10.1371/ journal.pone.0044679. PMID: 23028579.
Rosiak-Gill A., Gill K., Jakubik J., Fraczek M., Patorski L., Gaczarzewicz D. i wsp.: Age-related changes in human sperm DNA integrity. Aging (Albany NY). 2019, 11 (15), 5399–5411. DOI: 10.18632/aging.102120. PMID: 31412318.
Sakkas D., El-Fakahany H.M.: Apoptosis in Ejaculated Spermatozoa and in the Normal and Pathological Testes: Abortive Apoptosis and Sperm Chromatin Damage. W: A Clinician’s Guide to Sperm DNA and Chromatin Damage. Red. Zini A., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2018, 197–218. DOI: 10.1007/978-3-319-71815-6_12. Sakkas D., Seli E., Bizzaro D., Tarozzi N., Manicardi G.C.: Abnormal spermatozoa in the ejaculate: abortive apoptosis and faulty nuclear remodelling during spermatogenesis. Reprod Biomed Online. 2003, 7 (4), 428–432. DOI: 10.1016/s1472-6483(10)61886-x. PMID: 14656403.
Saleh R.A., Agarwal A., Nada E.A., El-Tonsy M.H., Sharma R.K., Meyer A. i wsp.:Negative effects of increased sperm DNA damage in relation to seminal oxidative stress in men with idiopathic and male factor infertility. Fertil Steril. 2003, 79 (3), 1597–1605. DOI: 10.1016/s0015-0282(03)00337-6. PMID: 12801566.
Schulte R.T., Ohl D.A., Sigman M., Smith G.D.: Sperm DNA damage in male infertility: etiologies, assays, and outcomes. J Assist Reprod Genet. 2010, 27 (1), 3–12. DOI: 10.1007/s10815-009-9359-x. PMID: 20012685.
Sergerie M., Laforest G., Bujan L., Bissonnette F., Bleau G.: Sperm DNA fragmentation: threshold value in male fertility. Hum Reprod. 2005, 20 (12), 3446–3451. DOI: 10.1093/humrep/dei231. PMID: 16085665.
Sharma R., Martinez M.P., Agarwal A.: Sperm Chromatin Integrity Tests and Indications. W: Male Infertility. Red. Parekattil S., Esteves S., Agarwal A. Springer, Cham, Switzerland, 2020, 99–122. DOI: 10.1007/978-3-030-32300-4_8. Sharma R.K., Sabanegh E., Mahfouz R., Gupta S., Thiyagarajan A., Agarwal A.: TUNEL as a test for sperm DNA damage in the evaluation of male infertility. Urology. 2010, 76 (6), 1380–1386. DOI: 10.1016/j.urology.2010.04.036. PMID: 20573380.
Sheikh N., Amiri I., Farimani M., Najafi R., Hadeie J.: Correlation between sperm parameters and sperm DNA fragmentation in fertile and infertile men. Iran J Reprod Med. 2008, 6 (1), 13–18. Simon L., Emery B.R., Carrell D.T.: Review: Diagnosis and impact of sperm DNA alterations in assisted reproduction. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2017, 44, 38–56. DOI: 10.1016/j.bpobgyn.2017.07.003. PMID: 28935366.
Szkodziak F., Krzyżanowski J., Szkodziak P.: Psychological aspects of infertility.A systematic review. J Int Med Res. 2020, 48 (6), 300060520932403. DOI: 10.1177/0300060520932403. PMID: 32600086.
Talebi A.R., Fesahat F., Mangoli E., Ghasemzadeh J., Nayeri M., SadeghianNodoshan F.: Relationship between sperm protamine deficiency and apoptosis in couples with unexplained repeated spontaneous abortions. Int J Reprod Biomed. 2016, 14 (3), 199–204. PMID: 27294219.
Talebi A.R., Ghasemzadeh J., Khalili M.A., Halvaei I., Fesahat F.: Sperm chromatin quality and DNA integrity in partial versus total globozoospermia. Andrologia. 2018, 50 (1). DOI: 10.1111/and.12823. PMID: 28517043.
Talebi A.R., Khalili M.A., Vahidi S., Ghasemzadeh J., Tabibnejad N.: Sperm chromatin condensation, DNA integrity, and apoptosis in men with spinal cord injury. J Spinal Cord Med. 2013, 36 (2), 140–146. DOI: 10.1179/2045772312Y.0000000055. PMID: 23809529.
Talebi A.R., Moein M.R., Tabibnejad N., Ghasemzadeh J.: Effect of varicocele on chromatin condensation and DNA integrity of ejaculated spermatozoa using cytochemical tests. Andrologia. 2008, 40 (4), 245–251. DOI: 10.1111/j.1439-0272.2008.00852.x. PMID: 18727735.
Talebi A.R., Vahidi S., Aflatoonian A., Ghasemi N., Ghasemzadeh J., Firoozabadi R.D. i wsp.: Cytochemical evaluation of sperm chromatin and DNA integrity in couples with unexplained recurrent spontaneous abortions. Andrologia. 2012, 44 (1), 462–470. DOI: 10.1111/j.1439-0272.2011.01206.x. PMID: 21806662.
Tsarev I., Bungum M., Giwercman A., Erenpreisa J., Ebessen T., Ernst E. i wsp.: Evaluation of male fertility potential by Toluidine Blue test for sperm chromatin structure assessment. Hum Reprod. 2009, 24 (7), 1569–1574. DOI: 10.1093/humrep/dep068. PMID: 19304993.
Uppangala S., Pudakalakatti S., D’souza F., Salian S.R., Kalthur G., Kumar P. i wsp.: Influence of sperm DNA damage on human preimplantation embryo metabolism. Reprod Biol. 2016, 16 (3), 234–241. DOI:10.1016/j.repbio.2016.07.004. PMID: 27492188.
van der Horst G., du Plessis S.S.: Not just the marriage of figaro: but the marriage of WHO/ESHRE semen analysis criteria with sperm functionality. Post Androl Online. 2017, 4 (1), 6–21. Vander Borght M., Wyns C.: Fertility and infertility: Definition and epidemiology. Clin Biochem. 2018, 62, 2–10. DOI: 10.1016/j.clinbiochem.2018.03.012. PMID: 29555319.
Vatannejad A., Tavilani H., Sadeghi M.R., Karimi M., Lakpour N., Amanpour S. i wsp.: Evaluation of the NOX5 protein expression and oxidative stress in sperm from asthenozoospermic men compared to normozoospermic men. J Endocrinol Invest. 2019, 42 (10), 1181–1189. DOI: 10.1007/s40618-019- 01035-4. PMID: 30963466.
Venkatesh S., Singh A., Shamsi M.B., Thilagavathi J., Kumar R., Mitra D.K. i wsp.: Clinical significance of sperm DNA damage threshold value in the assessment of male infertility. Reprod Sci. 2011, 18 (10), 1005–1013. DOI: 10.1177/1933719111401662. PMID: 21960513.
Verit F.F., Verit A., Kocyigit A., Ciftci H., Celik H., Koksal M.: No increase in sperm DNA damage and seminal oxidative stress in patients with idiopathic infertility. Arch Gynecol Obstet. 2006, 274 (6), 339–344. DOI: 10.1007/ s00404-006-0172-9. PMID: 16912857.
Ward S.W.: Sperm Chromatin Stability and Susceptibility to Damage in Relation to Its Structure. W: The Sperm Cell, Second Edition. De Jonge C.J., Barratt C.L. (red). Cambridge University Press, Cambridge, UK, 2017, 21–35. DOI: 10.1017/9781316411124.004. Wiweko B., Utami P.: Predictive value of sperm deoxyribonucleic acid (DNA) fragmentation index in male infertility. Basic Clin Androl. 2017, 27, 1. DOI: 10.1186/s12610-016-0046-3. PMID: 28239474.
World Health Organization. WHO Laboratory Manual for the Examination and Processing of Human Semen. 5th ed. World Health Organization Press, Geneva 2010. Zandemami M., Qujeq D., Akhondi M.M., Kamali K., Raygani M., Lakpour N. i wsp.: Correlation of CMA3 Staining with Sperm Quality and Protamine Deficiency. Lab Medicine. 2012, 43 (6), 262–267. DOI: 10.1309/LMB42F9QXYKFLJNG. Zhang L.H., Qiu Y., Wang K.H., Wang Q., Tao G., Wang L.G.. Measurement of sperm DNA fragmentation using bright-field microscopy: comparison between sperm chromatin dispersion test and terminal uridine nick-end labeling assay. Fertil Steril. 2010, 94 (3), 1027–1032. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2009.04.034. PMID: 19505686.
Zini A., Fischer M.A., Sharir S., Shayegan B., Phang D., Jarvi K.: Prevalence of abnormal sperm DNA denaturation in fertile and infertile men. Urology. 2002, 60 (6), 1069–1072. DOI: 10.1016/s0090-4295(02)01975-1. PMID: 12475672.
Zini A., Kamal K., Phang D., Willis J., Jarvi K.: Biologic variability of sperm DNA denaturation in infertile men. Urology. 2001, 58 (2), 258–261. DOI: 10.1016/s0090-4295(01)01180-3. PMID: 11489713.


Oddajemy do rąk czytelników starannie przygotowany podręcznik „Andrologii” przygotowany przez najlepszych specjalistów w kraju.

andrologia Andrologii zamówienie Oddajemy do rąk czytelników starannie przygotowany podręcznik „Andrologii” przygotowany przez najlepszych specjalistów w kraju. To pierwsze tak obszerne opracowanie na temat zdrowia mężczyzn na rynku wydawniczym. Obszerne, całościowe ujęcie zagadnień andrologicznych przygotowane przez andrologów, endokrynologów, urologów, seksuologów, chirurgów, pediatrów, genetyków, biologów, diagnostów, a także psychologów i prawników. Andrologia jest dziedziną medycyny, która zajmuje się męskim układem płciowym i zdrowiem mężczyzn w zakresie prawidłowego rozwoju płciowego, płodności, sprawności seksualnej i starzenia się, z zachowaniem dobrej jakości życia. Jako dziedzina medycyny andrologia wyodrębniła się na pograniczu endokrynologii, urologii, seksuologii, medycyny rozrodu i pediatrii. Obejmuje takie problemy zdrowotne mężczyzn jak: niepłodność, niedobór androgenów, zaburzenia seksualne i zaburzenia rozwoju płciowego. W ostatnich latach obserwuje się niezwykle dynamiczny rozwój andrologii spowodowany zastosowaniem nowych metod badawczych z dziedziny biochemii, biologii molekularnej i genetyki oraz powrót do bardziej intensywnych badań nad zaburzeniami męskiego układu płciowego. Powstają coraz doskonalsze metody diagnostyki laboratoryjnej i obrazowej. Pojawiają się nowe preparaty stosowane w terapii zaburzeń hormonalnych, seksualnych i niepłodności. Opracowywane są rekomendacje dotyczące postępowania w zaburzeniach andrologicznych oparte na coraz silniejszych dowodach naukowych. Praktyczna księga postępowania diagnostycznego i terapeutycznego w zaburzeniach andrologicznych.

Ewa Rajpert-De Meyts, MD, PhD, DMSc


Konsultant naukowy, Department of Growth and Reproduction, Copenhagen University Hospital (Rigshospitalet), Sekretarz Europejskiej Akademii Andrologii (EAA)

Znakomity podręcznik andrologii obejmujący wszystkie aspekty tej multidyscyplinarnej dziedziny, która zajmuje się problemami zdrowia specyficznymi dla mężczyzn, więc wymaga znajomości wielu aspektów endokrynologii, urologii, medycyny rozrodu, seksuologii, diagnostyki laboratoryjnej, genetyki, onkologii i chorób wewnętrznych, szczególnie kardiologii. Gorąco polecam książkę specjalistom różnych dyscyplin. Uważam również, że powinna być obowiązkową lekturą dla każdego praktykującego androloga, a także dla specjalistów w leczeniu niepłodności, włączając ginekologów. Książka będzie niezwykle pomocna dla młodych lekarzy, którzy planują specjalistyczne egzaminy z andrologii. Wielką zaletą książki jest kompleksowe podejście do tematu, ze szczegółowym omówieniem najnowszej wiedzy dotyczącej męskiej fizjologii i patologii od wczesnego okresu rozwojowego aż do wieku starczego, co uczyni ją bardzo przydatną również dla pediatrów, urologów dziecięcych i lekarzy ogólnych. Nie pominięto również ważnych aspektów psychologicznych, etycznych i prawnych. Redaktor naukowy i autorzy są ekspertami na najwyższym poziomie w skali międzynarodowej i ich zalecenia są oparte na najnowszych doniesieniach ze światowego piśmiennictwa i przyjętych dowodach naukowych, z komentarzami i doświadczeniami dostosowanymi do specyfiki sytuacji w kraju. Książka jest dowodem postępów polskiej andrologii i na pewno przyczyni się do dalszego rozwoju tej dynamicznej dyscypliny. Książka, którą przeczytałam z wielkim zainteresowaniem, jest jednym z najlepszych podręczników andrologii, jakie kiedykolwiek widziałam – i to w skali międzynarodowej. Gratulacje za wybór tematów i autorów należą się redaktorowi naukowemu, prof. Jolancie Słowikowskiej-Hilczer, długoletniej przewodniczącej Polskiego Towarzystwa Andrologicznego. Imponująca jest wszechstronność tematyki pasująca do nowoczesnego holistycznego podejścia do pacjenta.


prof. Aleksander Giwercman Uniwersytet w Lund, Malmö, Szwecja

Trzymanie w ręku nowego podręcznika z andrologii klinicznej zdecydowanie nie jest codziennym wydarzeniem! Jest to doskonała publikacja nie tylko pod względem treści, lecz także pedagogicznego sposobu przedstawienia informacji, zarówno w odniesieniu do zestawu tematów, struktury poszczególnych rozdziałów, jak i szerokiego wyboru wysokiej jakości ilustracji i tabel. Wszystkie rozdziały są napisane przez ekspertów w swojej dziedzinie. Książka jest nie tylko doskonałym narzędziem dla tych lekarzy, którzy chcą zostać andrologami klinicznymi, lecz także klinicystów reprezentujących inne specjalności oraz badaczy zainteresowanych zagadnieniami związanymi z chorobami męskiego układu płciowego. Jestem przekonany, że niezależnie od tego, do której z tych kategorii należysz, ta książka udzieli odpowiedzi na wiele pytań z dziedziny andrologii. Gratuluję moim polskim Koleżankom i Kolegom opracowania, które z pewnością będzie dobrym dodatkiem do ich innych działań mających na celu rozwój polskiej andrologii. Miejmy nadzieję, że w przyszłości pojawią się kolejne wydania książki, która może stać się inspiracją dla andrologów z innych krajów do stworzenia podobnych publikacji w różnych językach.

Podręcznik Andrologii

andrologia andrologia andrologia andrologia

INSTRUKCJE DLA AUTORÓW INSTRUCTIONS FOR AUTHORS

Informacje ogólne

Czasopismo „Postępy Andrologii Online” jest periodykiem ukazującym się co 6 miesięcy (półrocznik) w wersji elektronicznej. Czasopismo publikuje prace z zakresu fizjologii i patologii męskiego układu płciowego. Tematyka obejmuje zarówno zagadnienia kliniczne (etiopatogeneza, diagnostyka i terapia zaburzeń), jak i wyniki badań doświadczalnych. Czasopismo przyjmuje prace oryginalne, poglądowe oraz kazuistyczne. Ponadto będą zamieszczane listy do Redakcji, streszczenia i tłumaczenia publikacji anglojęzycznych, informacje o działalności Polskiego Towarzystwa Andrologicznego, komunikaty informujące o konferencjach naukowych oraz sprawozdania i streszczenia prezentacji z kongresów i konferencji naukowych w Polsce i zagranicą.
Opłaty związane z publikacją artykułów

Czasopismo nie pobiera żadnych opłat za przygotowanie, opublikowanie i rozpowszechnianie artykułów za wyjątkiem komercyjnych reklam.

Odpowiedzialność etyczna autorów

Procedury etyczne stosowane w Postępach Andrologii Online zostały stworzone w oparciu o wytyczne Committe on Publication Ethics (COPE), European Associated of Science Editors (EASE), International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) i World Association of Medical Editors (WAME), które mają na celu utrzymanie integralności badań i ich prezentacji. Manuskrypt zgłoszony do Redakcji musi spełniać następujące kryteria: • Praca nie była wcześniej publikowana w części lub całości (autoplagiat), z wyjątkiem materiałów zjazdowych, chyba że nowa praca dotyczy rozszerzenia wcześniejszych opublikowanych danych. • Praca nie została równocześnie skierowana do publikacji w innym czasopiśmie. • Uzyskane dane z badań oryginalnych nie powinny być publikowane w częściach w celu zwiększenia liczby publikacji („salami” publications), ale w całości. Takie postępowanie jest nieetyczne i nie do przyjęcia. Jednakże, dopuszczalne jest prezentowanie danych w częściach, jeśli ma to na celu uzyskanie przejrzystej interpretacji wyników oraz analizę konkretnych wyników w różnych manuskryptach. • Żadne dane zamieszczone w manuskrypcie nie zostały sfabrykowane i/lub zmanipulowane. • Autorzy powinni być przygotowani na przesłanie odpowiedniej dokumentacji lub danych w celu weryfikacji wyników. • Publikacja nie narusza praw autorskich innych osób. Prezentowane dane, teksty i teorie nie są plagiatem. Autorzy powinni cytować publikacje innych autorów oraz własnej grupy badawczej, które są niezbędne dla analizy i interpretacji prezentowanych danych. • Wszyscy autorzy powinni wnieść znaczący wkład naukowy w badania, a także uczestniczyć w pisaniu i rewizji manuskryptu. Autorzy dzielą się zbiorową odpowiedzialnością i odpowiedzialnością za wyniki. Wypełnili i podpisali oświadczenie autorów (http:// www.postepyandrologii.pl/pdf/Oswiadczenie autorow.pdf), akceptując skierowanie pracy do druku. • Honorowe autorstwo jest niedozwolone. • Dodawanie i/lub usuwanie autorów i/lub zmiana kolejności autorów na etapie rewizji może być dopuszczalna i wymaga pisemnego uzasadnienia oraz zgody wszystkich autorów. Zmiany w autorstwie i/ lub kolejności autorów nie są akceptowane po zatwierdzeniu manuskryptu do druku. • Autorzy zobowiązani są do podania w manuskrypcie wszelkich źródeł finansowania badań. Jeżeli zgłoszony do Redakcji manuskrypt nie będzie spełniał powyższych kryteriów Redaktor Naczelny ma prawo odrzucić artykuł i zwrócić Autorowi.

Badania z udziałem ludzi i/lub zwierząt

Badania przeprowadzone na ludziach powinny być zgodne z ogólnie przyjętymi standardami etycznymi określonymi w Deklaracji Helsińskiej z 1964 r. i późniejszymi poprawkami lub porównywalnymi standardami etycznymi. Z kolei, badania prowadzone na zwierzętach powinny być zgodne z międzynarodowymi, krajowymi i/lub instytucjonalnymi wytycznymi dotyczącymi opieki i wykorzystania zwierząt. Informacja o zgodzie właściwej Komisji Etycznej na przeprowadzenie badania i świadomej zgodzie pacjentów na udział w badaniu powinna znaleźć się w rozdziale „Materiał i metody”. W przypadku badań retrospektywnych taka zgoda nie jest wymagana. Autorzy opisów przypadków są zobowiązani do nieujawniania personaliów opisywanych pacjentów, a w przypadku fotografii umożliwiających identyfikację pacjenta zawsze należy uzyskać pisemną zgodę pacjenta.

Konflikt interesów

W pracy powinny być ujawnione wszelkie finansowe i osobiste relacje autorów z innymi osobami lub organizacjami, które mogłyby niewłaściwie wpłynąć na ich pracę. Ewentualny konflikt interesów powinien być opisany w oświadczeniu autorów (http://www.postepyandrologii. pl/pdf/Oswiadczenie autorow.pdf). Informacje te nie będą ujawniane recenzentom.

Informacje o prawach autorskich

Autor/autorzy przesyłając manuskrypt wraz z ilustracjami i tabelami, automatycznie i nieodpłatnie przenosi/przenoszą na „Postępy Andrologii Online” i Polskie Towarzystwo Andrologiczne wszelkie prawa autorskie do wydawania oraz rozpowszechniania nadesłanych materiałów we wszystkich znanych formach i na wszystkich znanych polach eksploatacji, bez ograniczeń terytorialnych i językowych, pod warunkiem, że materiały te zostaną zaakceptowane do publikacji. Publikacja w całości ani żadna z jej części nie może być powielana, ani upowszechniana w jakikolwiek mechaniczny lub elektroniczny sposób bez pisemnej zgody Redaktora Naczelnego. i są następnie przekazywane do oceny dwóm niezależnym recenzentom będącym ekspertami w danej dziedzinie, z zachowaniem anonimowości autorów pracy i recenzentów (double-blind peer review process). Recenzenci są odpowiedzialni za obiektywną ocenę manuskryptu, deklarują brak konfliktu interesów podpisując oświadczenie (http://www.postepyandrologii.pl/pdf/Formularz recenzenta Postepy Andrologii Online_19-05-2016.pdf). Przyjęcie pracy odbywa się na podstawie pozytywnych opinii obydwóch recenzentów. W przypadku rozbieżnych opinii Redakcja prosi o opinię trzeciego recenzenta. Autorzy zobowiązani są odnieść się do uwag recenzentów w ciągu 3 tygodni od daty otrzymania recenzji. Wszelka korespondencja z Autorami odbywa się drogą e-mailową

Sposób przygotowania manuskryptu

Nadsyłane prace mogą być pisane w języku polskim lub angielskim. Liczbowe wartości i symbole wszystkich wielkości winny być podane wg międzynarodowego układu jednostek SI. W manuskrypcie należy używać 12-punktowego fontu Times New Roman, z zachowaniem 1,5-punktowego odstępu między wierszami i marginesami 2,5 cm z każdej strony. Strony należy numerować kolejno, zaczynając od tytułowej. Numery stron należy umieszczać w dolnym, prawym rogu każdej strony. Należy zachować następujący układ: strona tytułowa (osobna strona), stosowane skróty (osobna strona), streszczenie i słowa kluczowe (do 5) w języku polskim i angielskim (osobna strona), tekst podstawowy, piśmiennictwo, podpisy rycin i tabel, materiał ilustracyjny. Strona tytułowa powinna zawierać: stopień naukowy, imię i nazwisko autora (autorów) wraz z afiliacją, adres e-mail, kontaktowy numer telefonu każdego autora (należy podkreślić nazwisko autora do korespondencji), tytuł artykułu i skróconą wersję tytułu (w języku polskim i angielskim) (40 znaków ze spacjami), oraz źródła finansowania. Spis skrótów należy podać w języku polskim i angielskim w jednym akapicie, według kolejności alfabetycznej np.: hESC – ludzkie embrionalne komórki macierzyste (ang. human embryonic stem cells); RFT – reaktywne formy tlenu (ang. reactive oxygen species); RT-PCR – łańcuchowa reakcja polimerazy z wykorzystaniem odwrotnej transkryptazy (ang. reverse transcription polymerase chain reaction); itd. Skróty użyte w tekście podstawowym po raz pierwszy należy podać w pełnym brzmieniu. Nie należy rozpoczynać zdania od skrótu. Streszczenie powinno zawierać najistotniejsze informacje wprowadzające czytelnika w publikowaną tematykę oraz wnioski końcowe (do 400 wyrazów). Nie należy używać skrótów.

Tekst podstawowy

Artykuł poglądowy powinien zawierać przegląd informacji z danej tematyki. Zaleca się uwzględnienie prac publikowanych w ostatnich 5–10 latach (ok. 60%) oraz w latach wcześniejszych (ok. 40%). Dopuszczalna liczba pozycji piśmiennictwa to 100. W manuskrypcie autorzy powinni zawrzeć własne przemyślenia, opinie i wnioski, a istotne informacje przedstawić w postaci schematów, tabel i rycin. Ponadto, artykuł mogą wzbogacić wyniki badań autorskich. Liczba stron manuskryptu łącznie z tabelami i rycinami nie powinna być większa niż 20. Artykuł oryginalny powinien zawierać opis własnych badań klinicznych lub doświadczalnych Autorów. Powinien składać się z takich podrozdziałów jak: Wstęp, Materiał i Metody, Wyniki, Dyskusja, Podsumowanie. Dopuszczalna liczba pozycji piśmiennictwa to 100. Liczba stron manuskryptu łącznie z tabelami i rycinami nie powinna być większa niż 20.

Praca kazuistyczna

to krótka forma publikacji prezentująca ciekawe przypadki kliniczne i ich omówienie oparte na własnych doświadczeniach praktyka klinicysty i doświadczeniach innych autorów. Streszczenie nie powinno przekraczać 150 wyrazów, Wstęp powinien zawierać nie więcej niż dwa krótkie akapity, Materiał i Metody nie powinny być podzielone na podrozdziały, a Wyniki, Dyskusja i Podsumowanie powinny stanowić jeden rozdział. Liczba rycin i tabel ograniczona do 2–3, piśmiennictwa do 10. Liczba stron manuskryptu nie powinna być większa niż 10

Komunikat
to krótka praca oryginalna zawierająca wstępne, ale istotne wyniki badań. W tego typu publikacjach streszczenie nie powinno przekraczać 150 wyrazów, Wstęp powinien zawierać nie więcej niż dwa krótkie akapity, Materiał i Metody nie powinny być podzielone na podrozdziały, a Wyniki, Dyskusja i Podsumowanie powinny stanowić jeden rozdział. Liczba rycin i tabel ograniczona do 2–3, piśmiennictwa do 10. Liczba stron manuskryptu nie powinna być większa niż 10.
Artykuł będący tłumaczeniem
publikacji z języka angielskiego powinien dotyczyć najnowszych i istotnych pozycji piśmiennictwa anglojęzycznego. Należy dołączyć zgodę redaktora naczelnego czasopisma, w którym artykuł został opublikowany i autora na tłumaczenie artykułu. Streszczenie artykułu powinno zawierać treść istotną do przekazania dla czytelników polskich (do 400 wyrazów).
List do Redakcji jest formą wyrażenia swojej opinii, a jednocześnie głosem w dyskusji na temat współczesnych zjawisk w świecie medycyny i nauki. Dopuszczalna liczba stron manuskryptu nie większa niż 3
Piśmiennictwo
należy podać w kolejności alfabetycznej, nie wprowadzając kolejnych numerów. Każdą pozycję piśmiennictwa należy zapisywać od nowej linii. Należy podać nazwisko autora (autorów) pisane kursywą z inicjałami imion, po których stawiana jest kropka. Jeśli jest do sześciu autorów, należy przytoczyć wszystkich. Powyżej tej liczby należy podać pierwszych sześciu autorów z dopiskiem i wsp. Tytuły periodyków powinny być skracane zgodnie ze sposobem przyjętym w Index Medicus (Medline). Oto przykłady, jak należy cytować książkę: 1) w całości, 2) fragment konkretnego rozdziału wraz z podaniem numerów stron, 3) oryginalną pracę naukową, 4) oryginalną pracę naukową w czasopiśmie elektronicznymi (data przeglądania i adres URL) i 5) stronę internetową (nazwa strony – materiału źródłowego, adres URL i datę wejścia na stronę): 1. Semczuk M., Kurpisz M. (red.): Andrologia. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2006. 2. Woźniak W., Bruska M., Kromer P.: Pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy i gruczoły cewkowo-opuszkowe. W: Andrologia. Red. M. Semczuk, M. Kurpisz. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 2006, 94–89. 3. Kobori Y., Suzuki K., Iwahata T., Shin T., Sadaoka Y., Sato R. i wsp.: Improvement of seminal quality and sexual function of men with oligoasthenoteratozoospermia syndrome following supplementation with L-arginine and Pycnogenol®. Arch Ital Urol Androl. 2015, 87, 190–193. doi: 10.4081/ aiua.2015.3.190. PMID: 26428638 4. Walczak-Jędrzejowska R.: Stres oksydacyjny a niepłodność męska. Część I: czynniki wywołujące stres oksydacyjny w nasieniu / Oxidative stress and male infertility. Part I: factors causing oxidative stress in semen. Post Androl Online. 2015, 2, 5–15. [przeglądany: 07.10.2015 r.]. Dostępny w: http://www.postepyandrologii.pl 5. Wiley Online Library http://onlinelibrary.wiley. com/enhanced/doi/10.1111/andr.12051/, data wejścia 07.10.2015 r. Cytowane w tekście piśmiennictwo należy podać alfabetycznie w okrągłych nawiasach, wymieniając pierwszego autora i podając rok publikacji, np. (Bungum i wsp., 2011; Cheng i wsp., 2011). Nazwiska autorów prac wprowadzone w tekście powinny być napisane kursywą, np. „Według Bungum i wsp. (2011) należy wprowadzić określony algorytm leczenia niepłodności męskiej w zależności od standardowych parametrów seminologicznych i wyników otrzymanych na podstawie testu z wykorzystaniem oranżu akrydyny ujawniającego zaburzenia kondensacji chromatyny plemników (SCSA)…” Piśmiennictwo powinno zawierać publikacje innych autorów oraz własnej grupy badawczej, które są istotne dla badań. Materiał ilustracyjny
Materiał ilustracyjny obejmuje ryciny (wykresy, diagramy, zdjęcia, schematy) oraz tabele opatrzone tytułami i podpisami. W przypadku rycin zarówno tytuł, jak i opis powinny być umieszczone pod rycinami, a w przypadku tabel nad tabelami. Tytuł tabeli należy wytłuścić. Podpisy rycin i tabel oraz ich tytuły, a także informacje wewnętrzne na rycinach i w tabelach należy podać w języku polskim i angielskim (dotyczy prac w języku polskim). Ryciny i tabele powinny być opatrzone numerami zgodnie z kolejnością odniesień w tekście. Osobną numerację posiadają ryciny i osobną tabele (numery arabskie). Skrót Ryc. (pisany kursywą) wprowadzamy w podpisie pod rycinami, natomiast w tytule tabeli nie stosujemy skrótu Tab., lecz Tabela. Nie stosujemy w tekście podstawowym skrótów ryc. lub tab., lecz rycina lub tabela. Mikrofotografie mikroskopowe powinny posiadać wewnętrzną skalę, a stosowane symbole, strzałki lub litery muszą być wyraźnie uwidocznione na tle. Zdolność rozdzielcza mikrofotografii nie powinna być mniejsza niż 300 dpi. Stosowane znaki do opisu danej ryciny powinny być ujednolicone w całym artykule. Stosowane oznaczenia i skróty na rycinach i w tabelach powinny być wyjaśnione w opisie rycin i tabel, niezależnie do ich rozwinięcia w tekście podstawowym. Uwaga: pojedyncze ryciny bądź ryciny złożone z kilku zdjęć, wykresów, diagramów lub schematów należy zintegrować z wewnętrznymi oznaczeniami. Rozmiary rycin i tabel: szerokość rycin i tabel powinna wynosić 17,3 cm lub 8,3 cm, natomiast ich długość nie powinna przekraczać 24,5 cm. Tekst będzie składany dwułamowo, dlatego też szerokość rycin i tabel nie może przekraczać szerokości jednego lub dwóch łamów, z kolei długość może być dowolna, ale nie większa niż długość łamu; wielkość powierzchni zadrukowanej na stronie formatu A4 będzie wynosiła 24,7 cm/17,5 cm.

Przesyłanie prac do Redakcji

Prace należy przesłać elektronicznie na adres redaktora naczelnego: mpiasecka@ipartner.com.pl Tekst podstawowy, piśmiennictwo oraz podpisy rycin i tabel powinny być umieszczone w jednym pliku (Word), natomiast każda rycina (format CDR, TIF, JPG) i tabele (Word) w osobnych plikach. Tytuł pliku zawierający tekst manuskryptu powinien zawierać nazwisko autora do korespondencji oraz pierwsze słowa tytułu artykułu, natomiast tytuły plików zawierające ryciny i tabele, obok nazwiska autora, powinny zawierać numery rycin i tabel. Do pracy należy dołączyć oświadczenie, że m.n. praca nie została opublikowana lub skierowana do publikacji w innym czasopiśmie, została zaaprobowana przez wszystkich współautorów (wymagane są podpisy wszystkich autorów) oraz zostały ujawnione wszelkie źródła finansowania oświadczenie dostępne na stronie internetowej http://www.postepyandrologii.pl. Publikowanie prac Prace będą publikowane w kolejności otrzymywania, jednak redakcja zastrzega sobie prawo zmian uzasadnionych treścią drukowanego numeru. Ponadto zastrzega sobie prawo wprowadzenia poprawek stylistycznych i dotyczących mianownictwa oraz stosowanych skrótów bez uzgodnienia z autorem. Po zaakceptowaniu pracy do publikacji autorzy otrzymują korektę drukarską. Celem korekty drukarskiej jest sprawdzenie błędów składu lub konwersji oraz kompletności i dokładności tekstu, tabel i rycin. Autorzy są zobowiązani w ciągu trzech dni od otrzymania korekty drukarskiej przesłać ewentualne poprawki. Zmiana tytułu i/lub autorstwa oraz wprowadzanie nowych wartości jest niedozwolone.

Zasady udostępniania informacji naukowych zawartych w czasopiśmie

Informacje zawarte w czasopiśmie są udostępniane na zasadzie Open Access - dostęp do informacji naukowej jest bezpłatny i nieograniczony. Użytkownicy mogą czytać, pobierać, kopiować, rozpowszechniać, drukować, wyszukiwać, łączyć informacje z pełnymi tekstami artykułów lub wykorzystywać je do jakichkolwiek innych celów zgodnych z obowiązującą licencją CC BY NC ND 3.0 Polska licencją CC BY NC ND 3.0 Polska. Licencja ta obliguje do uznania autorstwa, zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (bez tworzenia utworów zależnych).